Friday, June 13, 2014

Si Aji Dunda Katekutan

E lit me ndube turi-turin guru, Guru Pakpak Pertandang, pitu iya sindalinen, erciken-cikenken tungkat malekat, ersunting-suntingken perminaken ambat tuah na bolon, erkadang-kadangken pustaka na jati.
* ambat tuah na bolon => sejenis pengobatan untuk memperoleh keturunan


Tandang me ia ndube ku taneh Tuding si nu Purba i taneh Pulo Simsimen nari. E kundul me iya ndube i teruh sapo sendi gading, ercakap-cakap me iya ndube.
"Adi ku beligai wari telu puluh, ku tiktik desa waluh, ku oge mamis si lima, katika si telu, di rajanta taneh salialuren enda, Tuding si nu Purba enda, mbue nge min jenda lembu man arak-araken, mbue kuda man panjangen, mbue nge kerbo man tenggalanken, mbue nge emas ibuniken, mbue nakan man pangan; si meligai emas me kuidah kurang, si ngarak-ngarak lembu, si nenggalaken kerbo kidah lang, si manjangi kuda, kuda ijenda lang."

E megi-megi permakan kambing. Lompat permakan kambing ku rumah, i katakenna man Kemberahen.
"O kemberahen! Adah kuidah guru i teruh sapo sendi gading."

E, serseri Kemberahen kampil, kampil tumba, idahi Kemberahen ku teruh, ikapurine belo pitu ngkebabah.
"Di enggo man belo Guru kami, man kita ku rumah,enggo kusumpitken nakan, enggo ku kitangken pola." nina Kemberahen

E man me Guru ku rumah.

Enggo besur man, besur minem, ikapuri Kemberahen ka belo pitu ngkebabah.
"Aku enda Kemberahen." nina ngerana

"Belo si kapurindu enda, lit kuakap ukurndu?" nina Guru nungkun

"Lit nge tuhu Guru, reh me ateku Guru, leben gia aku rani, ersingkih maka erdakan, leben gia min aku njarumi maka ruwis; emaka si ban ambat tuwah nateku guru. Kai deba pulungenna?" nina Kemberahen

"I buat tongkap terulang, i buat balbal terulang, i buat lalu terulang." nina Guru

"E enggo me pulung Guru." nina Kemberahen ngaloi

"E, isemaiken empat berngi." nina ka Guru erkata

"Enggo ertubis buluh tongkap terulang, enggo erdaban lalu terulang, erbulung balbal terulang. E, banci me kuakap ibahan ambat tuah guru." nina Kemberahen

"Adi bage sibahan ka penguji-ngujin sekali nari, Kemberehe." nina Guru

"Si cuba si ulak lubang kurung si tuka-tuka, di si rutu nge denggo isina ibas, la nai padah bahan pengujin tole, adi si lik nge kari isina ibas, ibahan ka nge pengujin tole." nina ka Guru

E cuba me i ulak lubang kurung si tuka-tuka alu tungkat malekat, si rutu nge tuhu isina ibas. E pepulung me pulung-pulungen, bulung-bulung tawar siratus dua puluh, e igiling jadi tawar, tawar ambat tuah na bolon.

Enggo dung tawar igiling.
"Mulih me aku." nina Guru

"Seh pagi sitahun, kedabuhen tuah pagi kemberahen ku tadingken, e maka bekas kata kinigurun Guru Pakpak Pertangdang pitu sidalinen, erciken-cikenken tungkat malekat, ersunting-suntingken perminaken ambat tuah na bolon, erkadang-kadangken pustaka na jati, bagelah pagi natendu Kemberahen. Di seh pagi dua tahun, tande pagi telu tahun, amin kedabuhen tuah pe pagi Kemberahen, si nai me bekas Guru Pakpak Pertandang natendu pagi Kemberahen!" nina Guru erbelas

E tande me sitahun, kedabuhen tuah Kemberahen. E, lit me sora erjaga i datas bubungen tengah berngi simbages.

E, ibegiken me sora erjaga-jaga, i datas bubungen me sora erjaga-jaga. E, ibegiken me arah ture kenjahe, arah ture kenjulu sora erjaga-jaga; ibegiken me sora arah ture kenjulu, arah ture kenjahe sora erjaga-jaga. E ibegiken ka mulih ku rumah, idas bubungen sora erjaga-jaga.

Pantek pantangenku sendi gading pitu tingkat bilang-bilangen, ipalu gendang pitu bangunen, ipantem lembu pitu, ibuat nakan dua puluh empat garun, ibuat pola dua puluh empat kandi-kandi, i pepulung me raja si erdemu urat nu jaba, si pesanggeh ruhi nu page.

E, enggo reh pulung kerina, dusun pe kerina.

"E, terang wari pepagi, aku pepagi ku nangkih pantangen." nina sekalak tua-tua si la nai kesali ku ture pe

"E, di mehuli akap kam nangkih pantangen, pepagilah. " nina

"E, katawari ku nangkih?" nina anak raja

"Nangkih bapa, di nangkih kam, pantek ciger kal matawari." nina

E, ciger matawari, enggo lit uwis pitu lambar kirah, lit amak pitu lambar datas, lit rimo pi si tangke.

"E, sora erjaga-jaga lit me gelgel ibas pantangen, jelma la idah." nina

E, tande me empat berngi.
E, tubuh me danak-danak, sada dilaki, sada diberu, biang pitu, nipe sada. E, merurus langit, mesuak me papan, mecepik palas, metembuk taneh.

E, legina Guru Pakpak Pertandang ku naneh Pulo Simsimen.

E, seh me guru.
"Kai kesikel, Kemberahen?" nina Guru nungkun

"Kai saja pe guru, ngoge wari danak-danak tubuh." nina Kemberahen

"Enggo aku, Kemberahen, ku beligai wari telu puluh, ku titik desa waluh, ku oge mamis si lima, katika si telu, si angkup-angkup. Si dilaki pagi lampas ipeempo, anak si diberu lampas iserehken, em kata wari kuoge Kemberahen; aku mulihh nge aku." nina Guru

E mulih me guru.

Tande sepuluh dua tahun, bagi si nietehna si jile si diberu ras si dilaki. E, lawes me si diberu nutu page ku lesung, e ngikut-ngikut nge si dilaki; lawes me si diberu njujung kuran ku lau, ngikut-ngikut nge si dilaki ku lau. Amin mbuwe diberu i taneh Purba, sada turangna ndai iakapna diberu. Si diberu pe bage, mbue dilaki i taneh Purba, sada turangna iakapna maka dilaki.

E, lawes me erburu turangna si dilaki, ngikut-ngikut si diberu.

"Ula iikutken kam turangndu erburu ame. Sumbang me pagi, lego denggo wari, mate denggo sinuan, muas melihe denggo lembu, muas melihe denggo kerbo, muas melihe denggo jelma kerina, mbeltang denggo taneh, melakar denggo kerangen i taneh Purba enda ame!" nina Kemberahen

E susur dilaki arah ture kenjahe, susur diberu arah ture kenjulu.

E, lego kunu wari pitu tahun, pitu tula. E, muas melihe kembu, muas melihe kerbo, muas melihe me jelma.

E, salih jelma jadi mawas, salih me lembu jadi belkih, salih me kerbo jadi gajah, salih me kuda jadi badak, salih me babi jadi wili, salih me manuk jadi mbulayan, salih me page jadi sesa, salih me jaung jadi beski, salih me belo jadi gambang.
* mbulayan => ayam hutan
* sesa => sejenis rumput menyerupai padi
* beski => sejenis tumbuhan liar menyerupai tebu
* gambang => sejenis tumbuhan menjalar mirip sirih

E, lawes me iya erburu bernawit simbulan, iperburukenna biang si pitu, e ngikut-ngikut me nipe si mengambus. E jumpa me iya ras kayu tenggolan i kerangen Limbun Raya. Nangkih bernawit, e nangkih me biang, nangkih me nipe, nangkih me iya dilaki diberu.
* kayu tenggolan => kayu yang dililit akar-akaran dan biasa dijadikan tonkat penalun

" Aku ndekah me jenda ku timai idas kayu tenggolan enda, menci pe la lit enggo nggarang arah teruhku, kuliki pe la kabang arah boboku, enda reh jukut mbelin man pangan." nina jelma so begu si ngian-ngiani kayu tenggolan
* jelma so begu => orang yang berwajah buruk, seram dan menakutkan

"Aku pe, ipan aku sendah nateku bibi. Turin-turinna maka aku ipan nateku, la nai kuakap lit inggan kegeluhen, lebe ndube aku ngidah wari terang, terang nge ndube pengidah bapangku, terang nge ndube pengidah nande, terang pengidah anak beruna, terang pengidah seninana." nina

"Enggo aku ngidah wari terang, de pengidah nandeku gelap, pengidah bapangku gelap, pengidah anak beru pe gelap, pengidah senina pe gelap. Turin-turinna maka bage ningku, lebe aku ndube ngidah wari terang lit nge lembu iarak-arakna, lit nge kuda ipanjangina, lit nge kerbo itenggalakenna, lit nge emas ibunikenna, mbuah page icameti nande, erbuah nge jaung isuanna, merih nge manuk iasuhi nande, mbue nge manuk iberena. Di enggo aku ngidah wari terang, papan pe ndube mesuak, palas pe mecepik, taneh pe metembuk, langit pe merurus, lembu pe salih jadi belkih, kerbo si man tenggalanken ndube salih jadi gajah, kuda si ni panjangina ndube salih jadi badak, kambing ipermakankenna salih jadi balua, anem babi si ni bere nande pe salih jadi wili, nanuk si ni bere pe salih jadi mbulayan, page si ni suanna salih jadi sesa, jaung si ni suanna salih jadi beski, ginemgemna pe salih jadi mawas. Em dalinna, kite-kitena maka ipan kal nge aku sendah nateku." nina

"Enggo di bage kin kepeken mama, ras me gelah kita ngian-ngiani kayu tenggolan enda, suruh gelah nipe enda mulih, diberu ena pe suruh ras biang ena, kita me lah dua-dua ngiani kayu tenggolan enda, man bandu aku la ertukur nateku. La me jenda matah nakan man pangan, la me kurang pola man inemen, la kurang gula man pangan, la me kurang uis man baban." nina Jelma So Begu

Mulih ku rumah diberu, biang ras nipe.

E, tande empat berngi, matah me nakan man pangan, kurang me pola man inemen, matah me gula man pangan, kurang me uis man baban.

"E, aku lawes me aku lebe." nina anak raja sahaluren Tuding si nu Purba

"Di aku, enggo kin pengindoku, kata ertak dagingku kin ndube, kata tubuhku nge ndube, kam pe denggo ku tawin, la nai man, la nai minem, la nai ruwis." nina
* tawin => melibatkan seseorang dalam suatu permasalahan
 
"Ah, e ola kam lawes. Di nakan kurang man pangan nge, dahi nininta, ikut-ikut lau e ku kolu, jumpa kam ras nininta anak Tarigan mergana, raja Pustima, Datuk Rubia Gande, perpeken-peken salah ukum, perbelo tandang sinuan." nima Jelma So Begu

E, lawes nge anak raja sahaluren, ikut-ikutna me lau kolu-kolu. E, jumpa me tuhu ras anak Tarigan mergana, raja Pustima, Datuk Rubia Gande, perpeken-peken salah ukum, perbelo tandang sinuan.

"Enda sendah reh jukut mbelin man pangan. Dekah ku timai, menci pe la enggo nggarang arah teruhku, kuliki pe la enggo kabang arah boboku." nina Datuk Rubia Gande

"Aku pe ipan nge aku nateku nini. I suruh kempundu aku ndai ku jenda, kempundu si beru Tijang Manik, si ngian-ngiani kayu tenggolan. Iban ras kami je enggo empat berngi, enggo matah nakan man pangan, enggo kurang pola man inemen, la nai lit uis man baban, la nai lit gula man pangan." nina

"E, di bage kin kepe, sukati jena beras, baba sada tuldak. La nai me matah nakan pangan, la nai me kurang gula pangan, la nai me kurang pola inemen, la nai me kurang uis man baban." nina Datuk Rubia Gande

E, lawes me anak raja Tuding si nu Purba, jumpa ras anak raja taneh Sahaluren si diberu (turangna), ma ia sitandan.

"Ah, kuja nge kam enda bibi?" nina

"Ndahi nini. Mesuwi akap nande i rumah, mindo tambar ateku man nini, nini Datuk Rubia Gande, erpeken-peken salah ukum, erbelo tandang sinuan." nina sidiberu ngaloi

"Kutera iakap nandenta persuina i rumah bibi," nina nungkun

"Ngalah dagingna e kerina mama, iperkuanken la nai beluh ngaloi." nina sidiberu njababsa

E, itabasina ageng bangkar.
"Enda semburi ku ringring nandeta, enggo me kari akapna malem bibi." nina

E, mulih si diberu ku rumah, i semburina ringring nandena.

Enggo nandena megegeh.

"Ija nge jumpa guru ndai melaga mesinting ame? Melebesa kuakap kam seh ndai kubas peken-peken ninindu Datuk Rubia Gande, enggo kam seh ku rumah." nina Kemberahen

"Lebe tuhu nande. Lit aku ndai jumpa jelma, la iya ruis, la iya erbulang, la iya erbaju, erkampil pe lang, erpiso pe lang. Kutukas kalak adon, lompat nge ndai ateku lanai terlompatken aku, em si mereken tambar e nane!" nina ngaloi

"Di bage kepe ame, legilah ku rumah, bana kam la ertukur nateku. Baba uis e, baba bajuna, baba bulangna, baba pisona, baba kampilna." nina Kemberahen

E, legina. Jumpa iya.

"Ku rumah kam nina nande, mama." nina sidiberu

"Kuga ningku ku rumah bibi? Di kalak la erkampil nge, di la erpiso, di la erbulang, di la erbaju. Lit nge kalak man nehenen. Enda ergoje pe aku lang, kutera ningku niar kesain?" nina sidilaki ngaloi

"Kubaba ndai bulang mama, kubaba bajundu, kubaba gonjendu, kubaba cabinndu, kubaba nge kampilndu, kubaba pisondu." nina sidiberu

E, ku rumah me anak raja Tuding si nu Purba. Seh i rumah ipepukulna.

E, seh me empat bulan, e Jelma So Begu ndube si ngian-ngiani kayu tenggolan ndube, tergelar si beru Tijang Manik berkat ndahi ninina Datuk Rubia Gande.

"Nini!" nina

"Kai ame?" nina Datuk Rubia Gande

"Kai deba bulawan jelma nini?" nina nungkun

"Pegaga tubing, sanga-sanga tubang, sanggar singawan man man papun, padang man uwaken, tabu-tabu man usahen. Enggo, man kadendu bulawan jelma ame?" nina Datuk Rubia Gande

"Ndekah me kempundu la nai reh ku bena kayu tenggolan, nini!" nina

"Di em kepe ame! Kapurilah belo salungsang pitu ngkebabah, maka kusuruh iembahken kuliki simangki-angki." nina Datuk Rubia Gande

E, dung belo pitu ngkebabah, belo salungsang, isuruhna iembahken kuliki simangki-angki.

E, kabang kuliki ku Sahaluren, cinep kuliki idatas tanduk.

E ndarat me anak raja Sahaluren, ibenterna kuliki simangki-angki, ndabuh kuliki kuteruh, salih jadi kucing siam. Kiam kucing ku rumah.

E, di kundul raja, ideges-degesna. Di medem raja, ikuitina.

"Adi bagenda kucing, labo esah erkucing." nate Raja

Ipekpek raja kucing siam, salih jadi biang.

E, di man raja, idilatina pinggan perpangan, i cekuhna kudin perdakanen.

"Di bagenda nge biang, la esah erbiang." nate Raja

Ipekpek raja biang, salih jadi bernawit simbulan.

Kiam bernawit ku teruh.

E, erburu me biang si pitu, perburui bernawit simbulan.

E, ngikut me si dilaki, si diberu, ngikut me nipe. Kiam bernawit simbulan ku kerangen Limbun Raya, jumpa me ras kayu tenggolan, nangkih bernawit simbulan, nangkih nipe, nangkih biang, nangkih dilaki, nangkih diberu, salih jadi gutul kayu tenggolan.

"O, mama. Enda kuakap susur pe la nai dorek, nangkih pe la nai banci." nina si beru Tijang Manik

E, tande me empat berngi, la reh ku rumah anak raja si nu Purba, si diberu ras si dilaki.

E, daram-daram me Kemberahen Tuding si nu Purba, ipalu me gendang, ipasang bedil, idudu nge kelewet kuta, lalap la jumpa. Ibaba gendang ku kerangen Limbun Raya, ipasang bedil.

"Ku ja nge kam ena erbedil ergendang nande?" nina anak raja Tuding si nu Purba

"Kam man daramen ras kela me." nina Kemberahen

"Kami endam jenda ras kelandu nande, susur la nai banci, nangkih pe lanai dorek, enggo salih jadi gutul kayu tenggolan enda." nina

"To mulih gelah ku rumah ras si malu gendang ena ras si maba bedil ena kerina." nina ka

"La nai gunana aku ku rumah ame, di la kam ku rumah ras kela. Ise dahinku ku rumah?" nina Kemberahen

"Enggo, kami l nai dorek." nina ngaloi

"Ola la ku rumah anakku, uga tendu ras kelangku? Natendu, legi sekali nari guru si erbahan ambat tuah ndube." nina Kemberahen

E, ilegina guru ku taneh pulo Simsimen.

E, reh me guru Pakpak Pertandang pitu sidalinen, si erciken-cikenken tungkat malekat, si ersunting-suntingken perminaken ambat tuah na bolon, si erkadang-kadangken pustaka na jati.

"Kai kesikel Kemberahen?" nina Guru nungkun

"Kai saja pe guru. Anak si dilaki ras diberu si nioge kam warina ndube, idah kam, di anak dilaki ndube minter mambur perdalinna, beritana mate pe la lit, beritana nggeluh pe lang. Bagem, lah nggeluh anak si diberu nateku. Di lit anak diberu, lit nge anak dilaki nateku. Em ku serehken, guru. Enggo reh anak dilaki ndai. Enggo iya lawes ras kela, nina jadi gutul kayu tenggolan i tengah kerangen Limbun Raya." nina Kemberahen

"Em kap kata wari si ku oge ndube. Anakndu si dilaki kela nindu. E, ndube pe lampas kal nge serehken anak si diberu ningku, lampas kal ipeempo anak si dilaki ningku. Katangku la ipake kam Kemberahen. Enggo, gunana kin iakap kam, ibaba pe banci nge iya ku rumah. Anakndu si dilaki ercakap kam pekepar dingding. Ulih pencarinna pagi, sada wari iya pagi erlanja, lit nge serpi man alonkenndu, lit nge pagi sira, lit nge pagi belo, lit nge pagi gamber, lit nge pagi mbako. Anakndu si diberu e, erpagi-pagi ibenakenna mbayu, karaben dorek me nayangisa; de sumpit pagi bayuna, erpagi-pagi benaina, karaben dorek me ngisisa; de nutu iya pagi, sada berngi iya nutu dung beras telu tumba; sada berngi iya pagi erserka, dung me benang telu puluh. Di gunana kin bage iakap kam kemberahen, banci silegi ku kerangen." nina Guru

"Aku la nai kuakap gunana min guru. Anak sidiberu man kandu-kandungku nutu ku lesung, man temanku njujung kuran ku lau, man aronku ku juma nateku. Anak si dilaki e, di ben wari, kudilo i ampe-ampe ture, di reh ia ku rumah ku kimbangi amak mbentar, ku ukat nakanna nateku, ku dudurken perburihenna, de enggo ia elah man, ku kapuri belo panganna nateku." nina Kemberahen

"Enggo, di bage kepe natendu kemberahen, aku la nai ngasup, e mulih me aku." nina Guru

"Ola kam lebe mulih guru. Di bage nari kin ngenca banci natendu, bagemlah gia legi ku rumah kelangku ndai ras anakku ndai guru." nina Kemberahen

"E, buat kampil mbelin, buat uis tudung-tudung, buat amak silambar, lawes kita ku kerangen." nina Guru

E seh i kerangen, jumpa ras kayu tenggolan, iantari kayu nina, ioge empakna, mehuli enpak kayu ikeret sibar gedang, itadingken mbun-mbunna ibas, ibalut kayu ku rumah. Seh irumah ipengkah jadi gana nina. E, enggo dung ipengkah, igeleh manuk megara, ibuat atena, ibuat erakna, ibuat pusuhna, ibuat bahing, ibuat sira kibul, ibuat lacina. Em gelarna dalang-dalangen. Em ibereken ipanna, ibuat pola tulak purba jati, jadiken kita ertuah bayak. Ibere minem iya alu ikur kitang.

"Enggo enda kemberahen, anakndu si dilaki enda gelarna si Tuan Aji Dunda Katekutan, anakndu si diberu enda gelarna si Beru Puwang Tampe Raja Benawas. Enterem kap kakandu, enterem agindu, enterem anak berundu, enterem nge seninandu, enterem ginemgemndu. Apai kal pagi nipindu gulut, apai kal pagi entah lit bahan-bahanen kalak, anakndu si dilaki enda tuhu ngulakken bahan-bahanen nu kalak; entah lit pagi mesengget birawan, anakndu si diberu e pagi tuhu man peraleng tendi." nina Guru
Comments
0 Comments

No comments:

Post a Comment